Zintuigen prikkelen hersenen
23 jun 2017
Zintuigen en hersenen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Miranda Hazeu, ergotherapeut bij WZH Nieuw Berkendael, Expertise centrum voor mensen met Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH), vertelt.
Rol familie en vrienden
“Mensen met een verlaagd bewustzijn die bij WZH Nieuw Berkendael wonen of tijdelijk verblijven, worden via hun zintuigen geprikkeld om te kijken of er aangrijpingspunten zijn om gerichte behandeling te geven”, vertelt Miranda.“Deze prikkels worden in samenspraak met familie en vrienden van de cliënt geïnventariseerd. Zij vertellen ons wat voor de cliënt belangrijk is en wat wellicht een sterke prikkel kan vormen. Dit is de basis van het behandelplan. We hebben weleens haring gekocht voor een cliënt. Maar ook komen huisdieren langs als er een sterke band bestaat. We maken ook altijd gebruik van muziek, foto’s en personen.”
Ontdekkingstocht
Miranda geeft aan dat het niet altijd makkelijk is om het effect van prikkels waar te nemen bij mensen met NAH: “Als jij iets vies ruikt dan verandert je gezichtsuitdrukking of je draait je hoofd weg. Iets waar je blij van wordt, daar ga je van lachen. Mensen met NAH reageren ook, maar dan vaak minder zichtbaar, op een andere manier. Soms is dat heel moeilijk te zien. Als mensen bijna niets aan kunnen geven dan is het echt een ontdekkingstocht, je bent steeds met het team en de familie aan het puzzelen.”
Filter
Kenmerk van mensen met NAH is dat ze prikkels vaak niet kunnen reguleren. Alle prikkels komen even hard binnen. Miranda illustreert dit: “Zoals wij nu zitten te praten: ze horen jouw stem, er loopt iemand op de gang, jouw pen op het papier, een auto die voorbij rijdt, en dat allemaal tegelijkertijd en allemaal even hard. Kun je je voorstellen dat een cliënte laatst tegen mij zei dat ze helemaal gek werd van al dat geluid? Zij zet af en toe een koptelefoon op om zich af te sluiten van deze geluiden of juist om zich te kunnen concentreren op één geluid: muziek.”
Overprikkeling
Miranda vervolgt: “We realiseren ons niet dat we in gezonde toestand zóveel waarnemen. En ook niet wat er gebeurt als er in die waarneming een verstoring optreedt. Van prikkels niet goed ontvangen, niet herkennen en niet weten wat je er mee moet word je heel moe. En als je zelf niet weg kunt lopen of wegdraaien, dan moet je signalen geven om duidelijk te maken dat het te veel voor je is. Voorbeelden hiervan zijn bijvoorbeeld wegkijken en heel gespannen zitten. Het zorg/behandelteam kan de cliënt helpen bij het reguleren van de prikkels door bijvoorbeeld overprikkeling te voorkomen, de cliënt aan te leren wat hij zelf kan doen om de overprikkeling te voorkomen, maar ook de familie van de cliënt adviezen te geven.
Dagelijkse dingen
Het zorg/behandelteam bij WZH Nieuw Berkendael biedt zorg en behandeling in de vorm van stimuleren door o.a. gebruik te maken van geurprikkels of prikkels gericht op gehoor. Juist ook de dagelijkse zorg speelt een belangrijke rol in de prikkels. Miranda: “Wakker worden, opstaan uit bed, ontbijten, een activiteit doen, naar buiten gaan, tijdens het wassen….overal zijn prikkels. Bij complementaire zorg is ook aandacht voor zintuigen, zoals de CRDL en healing touch, maar ook klankschalen en handmassages."
Kleine stapjes
Kleine stapjes. Daar draait het om bij mensen met NAH. Miranda: “Als een cliënt een voorwerp kan volgen met de ogen dan ga je kijken of iemand een ‘keuze’ kan maken: is dit een foto van vader of moeder? Wil je een boterham eten, ja of nee (met behulp van ja-nee kaartjes). Het zijn heel kleine stapjes die voor familie van onschatbare waarde zijn, omdat er weer een vorm van communicatie mogelijk is. Je hebt dan weer contact met je dierbare en contact is het belangrijkste wat er is.”
Uitdaging
Is er na 20 jaar werken met NAH cliënten nog uitdaging voor Miranda? “Het vergt creativiteit en veel geduld om met deze cliënten te werken. Er worden vaker kleine stappen dan grote stappen gezet in de behandeling. Dat moet als professional wel bij je passen. Het mooiste is dat geen dag hier hetzelfde is, (hulp)vragen zijn nooit standaard en de oplossingen die er bij horen dus ook zeker niet. Het antwoord op je vraag is volmondig ja!”